Logo
04-157 Warszawa, ul. Sulejkowska 42 lok. 2
kom. 602 499 664
 

Przedawnienie roszczeń w przystępny sposób.


Powiększenie

Przedawnienie roszczeń w przystępny sposób.

 

Wielokrotnie spotkałem się z uwagami dotyczącymi braku zrozumienia opracowań prawniczych, przepisów i poszczególnych zagadnień prawa przez osoby niebędące prawnikami, także tych wydaje się zupełnie podstawowych. W konsekwencji postanowiłem opracować niektóre z tematów w sposób maksymalnie przystępny w formie bloga, posługując się prostymi przykładami. Jest to opracowanie skierowane głównie do osób niezajmujących się zawodowo prawem, jednak poszukujących przystępnych informacji wyjaśniających szereg kwestii z jakimi możemy mieć do czynienia na co dzień. Zapraszam do lektury mojego bloga. 

 

 

Czym jest przedawnienie roszczeń? To nic innego jak możliwość powołania się przed osobą domagającą się zapłaty na zarzut upływu czasu, po którym dochodzenie roszczenia co do zasady nie będzie skuteczne.  

 

Przykład: Pan A zakupił zegarek u Pana B na dwie raty. Przy zakupie uiścił połowę ceny, natomiast drugą połowę miał uiścić w ciągu miesiąca. Pan A po upływie miesiąca nie uiścił pozostałej ceny, natomiast Pan B zaaferowany innymi sprawami zapomniał o długu Pana A. Po upływie 7 lat Pan B przypomniał sobie o długu Pana A i zażądał zapłaty. Pan A podniósł zarzut przedawnienia roszczenia wskazując, że upłynął ponad 6-letni termin przedawnienia roszczeń. Pan B może dalej żądać od Pana A zapłaty za zegarek, jednak, gdyby wystąpił z pozwem o zapłatę do sądu, to przegrałby sprawę z uwagi na przedawnienie roszczenia. 

 

Wyjaśnienie prawne w/w sytuacji:

Umowa sprzedaży przedawnia się z upływem ogólnego terminu przedawnienia, który jest określony w art. 118 kodeksu cywilnego. Jest to termin właściwy dla wszystkich rodzajów zobowiązań, chyba że dla konkretnego rodzaju zobowiązania jest określony inny termin szczególny (np. zgodnie z art. 554 k.c. przy umowie sprzedaży roszczenie sprzedawcy, który sprzedał produkt/usługę w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, np. o zapłatę ceny, przedawnia się z upływem lat 2). 

Termin przedawnienia określony w art. 118 kodeksu cywilnego wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – wynosi trzy lata. Jednakże termin przedawnienia roszczeń przypada zawsze na koniec roku kalendarzowego, w którym ma dojść do przedawnienia roszczenia, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Odnosząc się do naszego przypadku: 

Pan A zawarł z Panem B umowę sprzedaży zegarka prywatnie (tj. Pan A nie prowadził przedsiębiorstwa handlującego zegarkami, a sprzedał swój własny zegarek.) Nie będzie więc miał zastosowanie szczególny termin przedawnienia określony w art. 554 k.c. (termin dla profesjonalnego sprzedawcy), a termin określony w art. 118 k.c., z uwagi na brak innych terminów szczególnych przedawnienia roszczeń. Termin przedawnienia wynosi więc lat 6, z tym, że jego koniec przypada z końcem roku, w którym zobowiązanie ma się przedawnić. Tj. Jeżeli umowa została zawarta przykładowo 1 marca 2013 r. to termin przedawnienia roszczenia z końcem 2019 r. (termin przedawnienia 1 marca 2019 r. plus wymagane przepisem dodatkowe jego przedłużenie do końca 2019 r.). 

 

Powyższy przykład wskazuje sytuację przykładową maksymalnie uproszczoną. Należy mieć na względzie, że Ustawą o zmianie ustawy – kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 13 kwietnia 2018 r. /Dz.U. z 2018 r., poz. 1104/, która to ustawa skróciła 10 letni termin przedawnienia roszczeń do lat 6, wprowadzono przepisy przejściowe, mogące wpływać na obliczenie terminu przedawnienia roszczeń w konkretnych przypadkach. 

 

Jeżeli więc Pan A przypomniał sobie o roszczeniu dopiero w 2020 r. to jest to za późno, aby skutecznie móc dochodzić roszczenia w sądzie. Tym niemniej, gdyby Pan B zdecydował się zapłacić pomimo przedawnienia roszczenia (np. nie mając świadomości przedawnienia roszczenia), to jego świadczenie nie byłoby nienależne. Przedawnienie roszczenia oznacza bowiem tylko tyle, że nie można skutecznie dochodzić go w sądzie. Jeżeli dłużnik zdecyduje się pomimo przedawnienia na zapłatę, to należy uznać, że doszło do spełnienia świadczenia zgodnie z umową i dłużnik nie będzie mógł żądać zwrotu zapłaconej kwoty, ponieważ uświadomił sobie, że roszczenie przedawniło się. Na tej zasadzie bazują często firmy windykacyjne, nękając dłużników o zapłatę przedawnionego długu i bazując na ich nieświadomości w tym zakresie. 

 

 

Ważnym jest, że termin przedawnienia zawsze liczymy od daty wymagalności roszczenia. Tj. Jeżeli Pan A zawarł umowę sprzedaży w dniu 1 marca 2013 r. to przy braku innych ustaleń w umowie, termin zapłaty powinien nastąpić w tym samym dniu. Strony jednak ustaliły, że druga rata zostanie zapłacona w ciągu miesiąca, a więc najdalej do dnia 1 kwietnia 2013 r. Po tym terminie roszczenie Pana A o zapłatę staje się wymagalne i od tej daty należy liczyć termin przedawnienia roszczenia. 

 

 

Inny nietypowy przykład wymagalności roszczenia, dzięki któremu można doprowadzić do przedawnienia roszczeń to umowa o dzieło. W sprawie przeze mnie prowadzonej słuszny okazał się zarzut przedawnienia roszczenia ze względu na specyfikę wymagalności roszczeń z tego typu umowy. Zgodnie z treścią art. 646 kodeksu cywilnego, roszczenia z umowy o dzieło przedawniają się z upływem lat dwóch od dnia oddania dzieła. Tym samym w tym przypadku termin przedawnienia roszczenia nie jest zależny od ustalonej daty zapłaty za wykonane dzieło, a jest zawsze liczony od dnia oddania dzieła. Jest więc często znacznie krótszy niż się wydaje na pierwszy rzut oka, jeżeli zapłata za oddane dzieło ma nastąpić później niż termin jego oddania. 

 

 

Powyższe obrazuje, że temat przedawnienia roszczeń wcale nie jest prosty, a pierwszym pytaniem jaki należy sobie zadać przy rozpatrywaniu tego rodzaju spraw jest określenie daty wymagalności roszczenia. Może ona wynikać z umowy, z wezwania do zapłaty (w przypadku zobowiązań, w których nie określono uprzednio terminu ich wymagalności), z ustawy czy nawet ze zwyczaju. 

 

 

Terminy przedawnienia szczególne roszczeń dla poszczególnych rodzajów roszczeń /źródło – ustawa kodeks cywilny/:

 

Art. 229§1 – roszczenie właściciela rzeczy przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak również roszczenia o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. To samo dotyczy roszczeń samoistnego posiadacza przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz. 

art. 243 - Roszczenie przeciwko wieczystemu użytkownikowi o naprawienie szkód wynikłych z niewłaściwego korzystania z gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków, jak również roszczenie wieczystego użytkownika o wynagrodzenie za budynki i urządzenia istniejące w dniu zwrotu użytkowanego gruntu przedawniają się z upływem lat trzech od tej daty.

art. 263 - Roszczenie właściciela przeciwko użytkownikowi o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy albo o zwrot nakładów na rzecz, jak również roszczenie użytkownika przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy.

art. 322 - Roszczenie zastawcy przeciwko zastawnikowi o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy, jak również roszczenie zastawnika przeciwko zastawcy o zwrot nakładów na rzecz przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy.

art. 390§3 - Roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta. Jeżeli sąd oddali żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej, roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym orzeczenie stało się prawomocne.

art. 442
§ 1. Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.
§ 2. Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
§ 3. W razie wyrządzenia szkody na osobie, przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
§ 4. Przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie szkody na osobie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od uzyskania przez nią pełnoletności.

art. 449Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednak w każdym wypadku roszczenie przedawnia się z upływem lat dziesięciu od wprowadzenia produktu do obrotu.

art. 541 - Wynikające z przepisów o cenie sztywnej, maksymalnejminimalnej lub wynikowej roszczenie sprzedawcy o dopłatę różnicy ceny, jak również roszczenie kupującego o zwrot tej różnicy przedawnia się z upływem roku od dnia zapłaty.

art. 554 - Roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy, roszczenia rzemieślników z takiego tytułu oraz roszczenia prowadzących gospodarstwa rolne z tytułu sprzedaży płodów rolnych i leśnych przedawniają się z upływem lat dwóch.

art. 624 - 
§ 1. Wzajemne roszczenia producenta i kontraktującego przedawniają się z upływem lat dwóch od dnia spełnienia świadczenia przez producenta, a jeżeli świadczenie producenta nie zostało spełnione - od dnia, w którym powinno było być spełnione.
§ 2. Jeżeli świadczenie producenta było spełniane częściami, przedawnienie biegnie od dnia, w którym zostało spełnione ostatnie świadczenie częściowe.

 

art. 646 - Roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem lat dwóch od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane - od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane.

art. 677 - Roszczenia wynajmującego przeciwko najemcy o naprawienie szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy, jak również roszczenia najemcy przeciwko wynajmującemu o zwrot nakładów na rzecz albo o zwrot nadpłaconego czynszu przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy.

art. 719 - Roszczenie użyczającego przeciwko biorącemu do używania o naprawienie szkody za uszkodzenie lub pogorszenie rzeczy, jak również roszczenia biorącego do używania przeciwko użyczającemu o zwrot nakładów na rzecz oraz o naprawienie szkody poniesionej wskutek wad rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy.

art. 722 - Roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki przedawnia się z upływem sześciu miesięcy od chwili, gdy przedmiot miał być wydany.

art. 731 - Roszczenia wynikające ze stosunku rachunku bankowego przedawniają się z upływem lat dwóch. Nie dotyczy to roszczeń o zwrot wkładów oszczędnościowych.

art. 751 - Z upływem lat dwóch przedawniają się:
1) roszczenia o wynagrodzenie za spełnione czynności i o zwrot poniesionych wydatków przysługujące osobom, które stale lub w zakresie działalności przedsiębiorstwa trudnią się czynnościami danego rodzaju; to samo dotyczy roszczeń z tytułu zaliczek udzielonych tym osobom;
2) roszczenia z tytułu utrzymania, pielęgnowania, wychowania lub nauki, jeżeli przysługują osobom trudniącym się zawodowo takimi czynnościami albo osobom utrzymującym zakłady na ten cel przeznaczone.

art. 778 - Roszczenia z umowy przewozu osób przedawniają się z upływem roku od dnia wykonania przewozu, a gdy przewóz nie został wykonany - od dnia, kiedy miał być wykonany.

art. 792 - Roszczenia z umowy przewozu rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia dostarczenia przesyłki, a w razie całkowitej utraty przesyłki lub jej dostarczenia z opóźnieniem - od dnia, kiedy przesyłka miała być dostarczona.

art. 793 - Roszczenia przysługujące przewoźnikowi przeciwko innym przewoźnikom, którzy uczestniczyli w przewozie przesyłki, przedawniają się z upływem sześciu miesięcy od dnia, w którym przewoźnik naprawił szkodę, albo od dnia, w którym wytoczono przeciwko niemu powództwo.

art. 803 
§ 1. Roszczenia z umowy spedycji przedawniają się z upływem roku.
§ 2. Termin przedawnienia zaczyna biec: w wypadku roszczeń z tytułu uszkodzenia lub ubytku przesyłki - od dnia dostarczenia przesyłki; w wypadku całkowitej utraty przesyłki lub jej dostarczenia z opóźnieniem - od dnia, w którym przesyłka miała być dostarczona; we wszystkich innych wypadkach - od dnia wykonania zlecenia.

art. 804 - Roszczenia przysługujące spedytorowi przeciwko przewoźnikom i dalszym spedytorom, którymi się posługiwał przy przewozie przesyłki, przedawniają się z upływem sześciu miesięcy od dnia, kiedy spedytor naprawił szkodę, albo od dnia, kiedy wytoczono przeciwko niemu powództwo. Przepis ten stosuje się odpowiednio do wymienionych roszczeń między osobami, którymi spedytor posługiwał się przy przewozie przesyłki.

art. 819 - 
§ 1. Roszczenia z umowy ubezpieczenia przedawniają się z upływem lat trzech.
§ 2.(uchylony)
§ 3. W wypadku ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej roszczenie poszkodowanego do ubezpieczyciela o odszkodowanie lub zadośćuczynienie przedawnia się z upływem terminu przewidzianego dla tego roszczenia w przepisach odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym lub wynikłą z niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania.
§ 4. Bieg przedawnienia roszczenia o świadczenie do ubezpieczyciela przerywa się także przez zgłoszenie ubezpieczycielowi tego roszczenia lub przez zgłoszenie zdarzenia objętego ubezpieczeniem. Bieg przedawnienia rozpoczyna się na nowo od dnia, w którym zgłaszający roszczenie lub zdarzenie otrzymał na piśmie oświadczenie ubezpieczyciela o przyznaniu lub odmowie świadczenia.

art. 848 - Roszczenia o naprawienie szkody wynikłej z utraty lub uszkodzenia rzeczy wniesionych do hotelu lub podobnego zakładu przedawniają się z upływem sześciu miesięcy od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie, a w każdym razie z upływem roku od dnia, w którym poszkodowany przestał korzystać z usług hotelu lub podobnego zakładu.

art. 851 - Roszczenia powstałe w zakresie działalności przedsiębiorstw hotelowych z tytułu należności za dostarczone mieszkanie, utrzymanie i usługi oraz z tytułu wydatków poniesionych na rzecz osób, które korzystają z usług takich przedsiębiorstw, przedawniają się z upływem lat dwóch. Przepis ten stosuje się odpowiednio do przedsiębiorstw gastronomicznych.

art. 859Roszczenia z tytułu umowy składu przedawniają się z upływem roku.

art. 9212§3 - 

§ 3. Roszczenia odbiorcy przeciw przekazanemu, wynikające z przyjęcia przekazu, przedawniają się z upływem roku.

art. 981 - Roszczenie z tytułu zapisu przedawnia się z upływem lat pięciu od dnia wymagalności zapisu.

art.1007 - 
§ 1. Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu.
§ 2. Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku.

 

Dodać należy, że w aktualnym stanie prawnym sądy biorą pod uwagę przedawnienie roszczenia z urzędu. Uprzednio tylko na zarzut strony powołującej się na przedawnienie. Co nie znaczy, że nie trzeba podnosić faktu przedawnienia roszczenia w ewentualnej sprawie sądowej. Z uwagi na skomplikowanie tematu, przedawnienie roszczenia bardzo często nie jest widoczne „od razu”, a należy je umiejętnie wykazać.